Lutkowo to wieś położona w gminie Dobrzany, w powiecie stargardzkim i w województwie zachodniopomorskim. Wieś leży na Pojezierzu Ińskim, na terenie lekko pofałdowanym, otwartym, w otoczeniu łąk i pól, nad rzeką Dołżnicą.

Miejscowość jest położona 7 km na północny zachód od Dobrzan (siedziby gminy) i 34 km na północny wschód od Stargardu (siedziby powiatu) oraz 73 km od Szczecina (stolica województwa). Ponadto z Lutkowa do Krzemienia jest 15 km, do Dolic 13 km, do Recza 26 km, do Dzwonowa 13 km, do Ińska 15 km, do Chociwla 10 km, do Węgorzyna 27 km, do Nowogardu 40 km, do Kołobrzegu 108 km oraz do Świnoujścia 129 km.

Transport lokalny na trasie Lutkowo – Stargard Szczeciński zapewniony jest przez lokalnego przewoźnika bus (Fedańczyk Bus). Za komunikację odpowiedzialny jest również PKS, zapewnia on połączenia w regionie, głównie ze Stargardem Szczecińskim i Szczecinem.

Obecnie w Ognicy (10 km) znajduje się przystanek kolejowy linii PKP Stargard Szczeciński–Kalisz Pomorski.

Lutkowo jest to średniej wielkości wieś sołecka, zabudowana w kształcie owalnicy. Pierwsi osadnicy na terenach obecnie zajmowanych przez sołectwo Lutkowo pojawili się tutaj ok. 3-4 tys. lat temu. Z terenu wsi znanych jest dziesięć znalezisk archeologicznych. Wszystkie zostały odkryte w czasach powojennych. W sumie uzyskano informację o 18 śladach osadnictwa z różnych epok. Najstarsze z nich są to wyroby z krzemienia, mogące pochodzić zarówno z mezolitu jak i neolitu.

Przede wszystkim jednak historia Lutkowa powiązana jest z istnieniem i działalnością klasztoru Cysterek w Marianowie. W 1248 r. książę szczeciński Barnim I wraz z czteroma rodami rycerskimi: von Osten, von Borck, von Jerichow i Regedanz ufundowali tu klasztor cysterek nad strumieniem św. Marii. Po wprowadzeniu reformacji klasztor został przekształcony w dom pobytu dla pomorskich szlachcianek (wdów, sierot, panien). Uposażenie klasztoru było dość hojne i liczyło łącznie około 1100 włók. Na obszarze wchodzącym w strefę wpływów klasztoru zaczęły powstawać nowe wioski m.in. Wiechowo, Lutkowo i Biała Ińska. Zachował się dokument biskupa kamieńskiego Wilhelma wystawiony w marcu 1248 r. w Rurce, w którym przekazał klasztorowi dziesięciny z czterech wsi i dziesięciu łanów. Dobra konwentu rozciągały się od Chociwla i Ińska aż po Stargard Szczeciński. W tym samym czasie zaczęto ściągać kolonistów z ziem niemieckich do prac w rolnictwie.

Nowo powstałe wsie miały odpowiednio przydzielony areał ziemi. Na jedną wieś przypadały 64 włóki ziemi. Wśród posiadłości klasztoru cysterek z Marianowa (po 1248 r.), był tu młyn. W 1538 r. Otto Kempe otrzymał od mniszek list lenny na młyn z dwoma łanami mosińskimi. W czasie wojny trzydziestoletniej (1618–1648) wojska carskie dokonały grabieży wsi, a 11 listopada 1637 r. Marianowo, Wiechowo i Lutkowo zostały spalone. Liczebność wsi zmniejszyła się o 30%, spowodowane było to epidemią 'czarnej' choroby, przypuszczalnie dżumą. Po spaleniu części klasztoru w Marianowie całkowitemu zniszczeniu uległy dokumenty poszczególnych wiosek, również Lutkowa. We wsi funkcjonowało 128 gospodarstw domowych (w tym 23 pełnorolne). Pod koniec XIX w. we wsi wybuchł ogromny pożar, który strawił miejscowość niemal doszczętnie. W konsekwencji katastrofy znaczna część społeczności wsi została bez dachu nad głową. Bieda i niedostatek zmusiły mieszkańców Lutkowa do wysłania listu z prośbą o pomoc do samego cesarza Wilhelma II Hohenzollerna. W wyniku wsparcia cesarskiego udało się wówczas odbudować wieś, w tym także wyremontować kościół. Po spisie ludności w roku 1910 mieszkało w Lutkowie 561 mieszkańców, w roku 1933 545 osób.

Burmistrzem Lutkowa do 1945 r. był Paul Klebow, który zastąpił w roku 1933 Fritza Kopplina. Wieś należała do dzielnicy Biała, a Mosina była administracyjnie dołączona do Lutkowa. Sąd rejonowy dla Lutkowa znajdował się w Dobrzanach, natomiast urząd stanu cywilnego w Białej. Szkoła była prowadzona przez nauczyciela William Ludtke. Oprócz kuźni i kołodzieja nie było we wsi większych warsztatów rzemieślniczych. Funkcjonowało również dwóch krawców, dwóch szewców i stolarz. W miejscowości znajdował się również dom dla biednych, a za wsią w kierunku Białej umiejscowione były wiatraki. Funkcjonowały także dwie instytucje publiczne: Urząd pocztowy, Oddział oszczędności i fundusz pożyczkowy. Najważniejsze w życiu społeczności wiejskiej było: Święto plonów, Święto Strzelca i Wojownika oraz festyny dla dzieci.

Zabudowa wsi oparta jest na obiektach o wartościach kulturowych i zabytkowych, np. budynki szachulcowe, wąsko-frontowe chałupy. Obecnie dominującym typem są zagrody średniorolne, trzybudynkowe, rozlokowanych na czworobocznych parcelach. Na froncie działki posadowione są chałupy, po bokach podwórza, budynki inwentarskie lub ogólnogospodarcze, stodoły umiejscowione są w głębi podwórza.

Obecnie ilość zabudowań mieszkalnych jak i gospodarczych w porównaniu z latami 40. XX w. zmniejszyła się o ponad 50%. Spadła również liczba mieszkańców i wynosi obecnie 241 osób (stan z 31.06.2004).

Największą atrakcją turystyczną wsi jest kościół filialny, rzymskokatolicki, poświęcony w 1945 r. pod wezwaniem Chrystusa Króla. Kościół ten powstał na kamiennej podmurówce, salowy na rzucie prostokąta z wydzieloną od północy z bryły emporą i przedsionkiem w narożniku północno-wschodnim. Nawa przykryta stropem drewnianym kolebowym. Od wschodu pięcioboczna apsyda ze sklepieniem i przyporami połączona od południa z zakrystią z przedsionkiem. Od zachodu masywna wieża na planie prostokątu z aneksami od północy (klatka schodowa na wieżę i chór) i od południa (dawna kotłownia). Wieża zwieńczona pojedynczymi szczycikami rozczłonkowanymi dwiema blendami zamkniętymi trójliściem. Tarcze zegara flankowane przez identyczne blendy. Wieża zakończona smukłym hełmem w formie wielobocznego ostrosłupa. W wieży znajdują się trzy dzwony. Dwa żeliwne i jeden odlany z brązu. Dwa dzwony żeliwne zostały wykonane w roku 1927. Dzwon brązowy natomiast w 1907 r. Wyposażenie jednorodne stylistycznie i chronologicznie powstało na kanwie sztuki gotyckiej z umiejętnie wkomponowanymi wzorami secesyjnej plastyki i motywami sztuki ludowej.

W kościele umieszczony jest drewniany ołtarz z 1907 r., drewniana ambona, również z tego samego roku oraz drewniany prospekt organowy. Na początku XX w. w wyposażeniu kościoła odnotowano ołtarz ambonalny, ozdobiony obrazami św. Hieronima, św. Augustyna, Antoniego i Bernarda, z rzeźbionym krucyfiksem, bogato zdobione stalle i empory. W obiekcie znajduje się bardzo rzadka drewniana stolarka z elementami kowalskimi. Przykładem mogą być drzwi wejściowe z zdobieniami i motywami sztuki ludowej. Na ścianach nad prospektem organowym możemy znaleźć malowidła ścienne z 1907 r. Głównymi motywami malowideł są ptaki i symbole eucharystyczne. W kościele również mosiężny żyrandol elektryczny z 1907 r., który został przerobiony ze świecznika. Trzon obiektu zakończony u dołu lwią maską. Widoczne również dwa poziomy ramion z plastycznym motywem lilii heraldycznej.

Po zakończeniu działań II wojny światowej dawne wyposażenie kościoła przewieziono do Stargardu i Pęzina (malowidła z empory organowej i ław patronackich m.in. ze scenami Zwiastowania Narodzin). Nie wiadomo co się stało z malowidłami z ołtarza i ambony, które przedstawiały m.in. Św. Hieronima, Augustyna, Antoniego i Bernarda oraz sceny biblijne i alegoryczne. To samo tyczy się rzeźbionego krucyfiksu i starego dzwonu bez inskrypcji. Na miejscu pozostał obraz olejny z Ukrzyżowanym Chrystusem i łotrami na tle Jerozolimy, który wcześniej znajdował się na strychu plebani. W 1945 r. niemieccy mieszkańcy opuszczający rodzinną miejscowość zabrali ze sobą kielich i paterę.

Przy kościele znajduje się nieczynny ewangelicki cmentarz przykościelny, który został założony w I połowie XIX w. Cmentarz powstał na planie prostokąta o powierzchni 0,6 ha, ogrodzony kamiennym murem z ceglanymi filarami bramnymi. Mur ten w 2015 r. w czynie społecznym został odremontowany.

W centralnym miejscu wsi, na terenie przykościelnym znajduje się pomnik upamiętniający żołnierzy poległych w czasie I wojny światowej. Jest to prostopadłościenna bryła umieszczona na kamiennej płycie i zwieńczona pełnoplastycznym Krzyżem Żelaznym. Na ścianie frontowej wypukły relief – miecz zwrócony głownią w dół, z rękojeścią otoczoną wieńcem, którego prawą stronę tworzą liście dębowe a lewą laurowe, przewiązane na dole wstęgą. Po obu stronach brzeszczotu miecza znajdują się nazwiska poległych mieszkańców wsi Lutkowo w latach I wojny światowej. Ponad mieczem widnieją daty 1914 –1918.

Wzdłuż murów znajduje się cenny szpaler lipowy oraz kilkusetletni pomnikowy okaz lipy drobnolistnej.

Na zachód od wsi położony jest użytek ekologiczny – „Stawy Lutkowskie”, utworzony w 1996 r., o powierzchni 42,82 ha,. Za użytek ekologiczny uznany został, ze względów estetycznych, naukowych i dydaktycznych. Celem utworzenia tego użytku jest ochrona cennego ekosystemu wodnego, mającego znaczenie zwłaszcza dla ginących i zagrożonych wyginięciem gatunków płazów i ptaków. Jest to obszar, chroniący lęgowiska gągoła oraz lęgowiska żab i żerowiska żurawi. Od kwietnia do lipca nocuje tu około 150 ptaków, które ze względu na wiek nie przystępują jeszcze do rozrodu lub utraciły w danym roku lęgi. Od lipca do tej grupy zaczynają dołączać pary żurawi z już lotnymi młodymi, tak że na początku sierpnia nocująca grupa powiększa się do około 400 osobników.

Przez wieś przebiega również trasa Szlaku Gminy Dobrzany. Jest to szlak o długości 82 km i ma formę pętli. Wiedzie z Dobrzan przez Odargowo, Kępno, Mosino, Lutkowo, Białą, Ścienne, Ińsko, Czertyń, Krzemień, Bytowo oraz Błotno i Ognicę.

Podstawowym zajęciem mieszkańców wsi jest rolnictwo.

Baza lokalowa jest niewielka. We wsi najlepiej zatrzymać się u prywatnych właścicieli oferujących wynajmowanie turystom prywatnych kwater. Działa również kilka gospodarstw agroturystycznych. Również zaplecze gastronomiczne jest skromne i głównie opiera się na posiłkach serwowanych przez prywatnych gospodarzy. We wsi znajdują się dwa sklepy ogólnospożywcze.

2015 rok
info:https://pomorzezachodnie.travel/Miejscowosc/a,2211/Lutkowo

30.03.2020